Overzicht van parels

De afgelopen tijd is er flink geïnvesteerd in het werkklimaat en de sfeer binnen het team op locatie Stadwijck van Humanitas DMH. Het reviewteam heeft gezien dat het team in de huidige staat veel onderling vertrouwen en veiligheid uitstraalt. Dit geeft het team zelf aan, maar krijgen ze ook terug van ketenpartners.  Medewerkers geven aan dat er nadruk ligt op het bespreken van signalen en onderbuikgevoelens, wat onder andere bijdraagt aan forensische scherpte. Dit komt bijvoorbeeld duidelijk naar voren in de drie overdrachtsmomenten per dag. In deze momenten gaat het een groot deel van de tijd over wat heeft iemand gezien en gevoeld vandaag. Daarbij gaat het niet om de tastbare dingen, maar wat heb je gemerkt en zagen we daarin hetzelfde? Het bespreken van deze signalen vraagt continu aandacht en onderhoud. Wat verder heeft geholpen in het opbouwen van de teamveiligheid en -verbondenheid, is terug naar de visie van het team en de organisatie gaan en daaraan blijven vasthouden, wat zorgt voor een gezamenlijk vertrekpunt. Daarbij zijn ook andere basisafspraken opnieuw aangehaald, zoals het praten met elkaar in plaats van over elkaar. Het voorbeeldgedrag van de manager speelt hierin ook een bevorderende rol. De verbondenheid en daarnaast het gezien en gehoord voelen draagt bij aan de prettige sfeer. Het is hier van belang dat teamleden beseffen dat ze onderdeel van het team en de sfeer uitmaken en daar eigenaarschap in nemen. Uiteindelijk stralen medewerkers deze teamveiligheid ook uit richting cliënten, wat bevorderend is voor het leefklimaat en het veiligheidsgevoel van cliënten.

Het team dat werkt op de woonvoorziening de Bolksbeek ervaart een veilige werksfeer. Dat wil zeggen dat de teamleden onderling de veiligheid voelen om allerlei zaken bespreekbaar te maken en ze durven elkaar op een respectvolle manier aan te spreken als dat nodig is. Pittige inhoudelijke discussies mogen er zijn, het wordt niet persoonlijk. Daarnaast voelen teamleden zich onderling gesteund en zien ze elkaars kwaliteiten en zetten die ook van elkaar in. Een belangrijke schakel om dit veiligheidsgevoel te creëren en te behouden is het dagelijkse overdrachtsmoment. Dit wordt door het team ervaren als één centraal punt waar alles samen komt, waarbij ondersteunend begeleider en individueel begeleider aansluiten. In dit overleg worden alle bewoners gestructureerd besproken. Signalen, aandachtspunten en lopende zaken worden aan elkaar overgedragen en twijfels en onderbuikgevoelens kunnen op tafel worden gelegd. Men probeert elkaar hiermee forensische scherp te houden. Ook is er aandacht voor wat er juist goed gaat. Het helpt om cliënten goed in beeld te houden en het draagt bij aan de binding van het team. Daarnaast neemt de Tussenvoorziening deel aan een pilot rondom de inzet van kritische reflectie. Dit helpt het team samen te reflecteren op het werk en daarbij van elkaar te leren. Het team ervaart dat dit ook bijdraagt aan het teamgevoel. Dit veilige teamgevoel straalt men ook uit richting de cliënten, waardoor zij zich ook veilig en gesteund voelen bij de begeleiding. Om dit veiligheidsgevoel zo goed mogelijk te borgen is het altijd mogelijk om contact te leggen met de werkbegeleider, die los staat van het team. Deze is beschikbaar voor alle ondersteunende en individuele begeleiders als vertrouwelijk gesprekspartner. Daarnaast spreekt de teammanager eens per 6 weken met ieder teamlid, waar ook het veiligheidsgevoel in het team een gespreksonderwerp is.

Een succes binnen BW Forint is de manier waarop het ForFACT-team geïntegreerd is in de BW-omgeving. Dit team, onderdeel van de AFPN van Lentis, bestaat uit een multidisciplinaire groep professionals, waaronder psychiaters, psychologen, ervaringsdeskundigen, orthopedagogen, maatschappelijk werkers en casemanagers. De casemanager van het ForFACT-team speelt in de samenwerking een belangrijke rol bij het zorgtraject van de cliënt. Deze casemanager coördineert de samenwerking met andere zorgpartners en houdt de situatie van de cliënt in de gaten. Hoewel de persoonlijk begeleider op de BW-locatie de dagelijkse zorgtaken op zich neemt, blijft de casemanager altijd op de achtergrond aanwezig en goed geïnformeerd. Bij overgangen tussen BW Forint en andere zorginstellingen, zoals reguliere FACT-teams, zorgt deze integratie ervoor dat de cliënt soepel kan overstappen zonder dat er opnieuw allerlei informatie gedeeld moet worden. Dit gestroomlijnde proces vermindert de kans op terugval bij veranderingen in de zorgsituatie. Dankzij de nauwe samenwerking tussen BW Forint en het ForFACT-team kan de zorg flexibel worden aangepast aan de individuele behoeften van de cliënt. Deze terugkerende parel in de tweede cyclus van het kwaliteitsnetwerk BW/MO, laat zien hoe goed de integratie van het ForFACT-team geborgd is.

Het leren van incidentmeldingen en de nazorg voor personeel na incidenten of calamiteiten is goed geborgd bij de Tussenvoorziening. Het leren van incidenten wordt gedaan aan de hand van het visgraatmodel. Het visgraatmodel is een methode om oorzaak-gevolg verbanden te analyseren door probleemoorzaken terug te brengen in een aantal categorieën. Ieder team heeft een aandachtfunctionaris veilig werken die getraind is in het uitvoeren van de visgraatanalyse. Samen met het team wordt de analyse uitgevoerd om oorzaken en verbeterpunten uit incidentmeldingen te halen. De Tussenvoorziening ervaart de methodiek als een goede en praktische manier om grip te krijgen op incidenten en ontwikkelpunten die daaruit geleerd worden.   Met betrekking tot nazorg voor het personeel wordt de organisatie D.O.E.N. (Directe Opvang en Nazorg) ingeschakeld bij (heftige) incidenten. Dit is een organisatie die mensen opvangt na traumatische ervaringen. Deze organisatie wordt standaard ingezet, ook als een incident minder heftig lijkt, om zo personeel te laten wennen aan het belang van nazorg en het serieus nemen van dergelijke ervaringen. D.O.EN. bespreekt de gebeurtenis na en bekijkt daarna samen met de betrokkene of en welke actie er ondernomen moet worden. Het faciliteren van nazorg voor cliënten en cliënten meer betrekken bij de nabespreking van incidenten en calamiteiten kan deze parel nog sterker maken.

Op de locatie Kromhout staat het thema veiligheid hoog op de agenda en is het team goed op de hoogte van alle maatregelen en het belang daarvan. Zo zijn er in het pand verschillende maatregelen getroffen. In en rondom het pand is cameratoezicht en de kantoren zijn voorzien van kogelwerend glas en extra sloten. Daarnaast zijn er scheidingen tussen gangen aangebracht zodat niet iedereen overal kan komen, ook vanuit het oogpunt brandveiligheid. In de kamers zijn brandwerende gordijnen en prullenbakken aanwezig. In de slaapdienstruimte is een camera waarop te zien is wie er voor de deur staat en zijn alle camerabeelden te zien. Verder werkt het team met noodknoppen, waarbij ofwel de teamleden in dienst melding krijgen, of alle hulpdiensten (politie, brandweer en ambulance) direct ingeschakeld worden. Ook is in het team onderling in gesprek aandacht voor veiligheid en stemt men goed onderling af hoe men veilig kan werken.

De visie van FPA De Voorde is gericht op het relationeel werken. Hierbij staat het aangaan van contact met de patiënt op een gelijkwaardige, empathische en open werkwijze centraal. Herstelgericht werken en maatwerk is van belang. Er wordt gewerkt vanuit de filosofie om het samen met de patiënt te doen. Hierdoor is er een grote sociale veiligheid binnen de FPA en wordt er bijvoorbeeld niet met piepers gewerkt. Er is een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor veiligheid, als er iets gebeurt schieten ook patiënten te hulp. Medewerkers werken actief met vroegsignalering om de veiligheid te borgen. Elke ochtend wordt er een ochtendbulletin rondgestuurd waarin alle bijzonderheden staan. Er wordt zowel een variant naar de medewerkers gestuurd als naar de patiënten (een aangepaste versie vanwege privacy), zodat iedereen op de hoogte is van wat er speelt. Zowel medewerkers als patiënten zijn enthousiast over het relationeel werken. FPA De Voorde is een longcare kliniek waar patiënten zitten waarbij voorgaande klinische behandelingen onvoldoende resultaat hebben gehad. Door het relationeel werken en de tijd die er is om patiënten te behandelen, worden er soms toch nog manieren gevonden om (kleine) stappen vooruit te zetten. Er wordt hierbij ‘out of the box’ gedacht en niet snel opgegeven. Patiënten geven aan de werkwijze en het doorpakken van medewerkers als erg prettig te ervaren, in een andere kliniek zouden ze al weg zijn gestuurd. Het vertrouwen dat de medewerkers hen geven betekent veel voor hen.

Iets waar alle medewerkers enthousiast over zijn, is het ochtendrapport. Doordeweeks wordt er iedere ochtend een moment georganiseerd met alle behandelaren en verpleging van elke afdeling bij elkaar. Dit is een soort ‘veiligheidsmoment’, waarbij aan de hand van onderwerpen zoals bezetting en onrust besproken wordt of er bijzonderheden zijn. Er wordt hier samengewerkt als een team. Zo springen behandelaren bij op de groep als daar sprake is van onderbezetting. Medewerkers geven aan het ochtendrapport prettig te vinden, omdat je op deze manier op de hoogte bent van wat er die dag allemaal speelt qua spanningen, hoe de bezetting eruitziet, of er onrust is, etc.

OVERIG DOMEIN - FPA Franeker werkt actief aan verbeterpunten die zij hebben. Zo is er aandacht besteed aan de oesters ‘behandelaanbod’ en ‘leefstijl’ van de vorige cyclus, die deze cyclus zijn gekraakt tot een parel (zie de parel ‘Groei behandelaanbod en meer aandacht voor leefstijl’ van deze cyclus voor meer informatie). Een ander voorbeeld van een verbeterpunt is de samenwerking tussen de behandelaren en de afdelingsteams. Er werd een wij-zij cultuur ervaren, waarbij de afdelingsteams het gevoel hadden dat er langs hen heen werd gewerkt. Hier is aandacht voor geweest en zijn stappen in gemaakt. De afdelingsteams hebben nu het gevoel dat er naar hen geluisterd wordt. Behandelaren nemen de suggesties van de verpleging en sociotherapie in overweging en als er een andere beslissing wordt gemaakt, wordt dit uitgelegd. Er wordt meer contact met elkaar aangegaan en de afdelingsteams geven input voor de behandeling. Daarnaast was het contact met ambulante teams afgelopen jaar een verbeterpunt. Daar is aan gewerkt en er wordt nu vanuit de afdelingsteams van de FPA meer contact gezocht met hen. Goed om te zien dat FPA Franeker hun verbeterpunten aanpakt en dit tot mooie resultaten leidt.

Vanwege personeelsverloop in de sector en vrij veel onervaren teams heeft de Pompestichting een cursus ontwikkeld om medewerkers klaar te stomen voor het werk in tbs-kaders. De cursus bestaat uit zes dagdelen waar zaken als omgaan met piepers en afstand en nabijheid ter sprake komen. De cursus stimuleert het gesprek en het aanspreken van elkaar op de werkvloer.

Binnen IrisZorg ligt de focus op forensische scherpte. Er zijn meerdere Forensische Expertteams (FET) opgezet. De medewerkers van deze teams zijn forensisch geschoold, bijvoorbeeld door het volgen van de Forensische Leerlijn en de de-escalatietraining, en richten zich op de forensische cliënten. Tijdens de scholing toetsen medewerkers de manier van werken van elkaar. De medewerkers gaan tijdens overleg het gesprek aan over forensische scherpte en delen signalen met elkaar. Daarnaast wordt er onder andere gebruik gemaakt van signaleringsplannen en de methodiek ‘Vroegsignalering’. Bij huisbezoeken worden de gevaarcriteria afgewogen. Eén van de speerpunten binnen het FET is de delictanalyse. Momenteel wordt de delictanalyse door een GZ-psycholoog afgenomen en bestaat de wens om behandelaren en casemanagers hier ook bij te betrekken. Hiermee wordt het werk van de behandelaren en casemanagers verrijkt en kan er betere zorg geleverd worden, bijvoorbeeld door het meenemen van de delictanalyse in groepsgesprekken. Op dit moment zijn de FET in Arnhem en Ede nog in ontwikkeling en worden deze teams binnenkort ondersteund door het FET uit Nijmegen.

Medewerkers zetten zich in om alle patiënten van de instelling te leren kennen. Zij investeren in contact met de patiënten. De visie is dat er vanuit dat contact ook gede-escaleerd kan worden.

Medewerkers geven aan trots te zijn op de veranderingen die ingezet zijn om separaties en agressie naar personeel te verminderen. Op de Intensieve Begeleidings Afdeling wordt gewerkt volgens het FHIC-model. Door middel van contacttoename wordt de patiënt nooit alleen gelaten en vindt er continu vroegsignalering plaats. Er wordt gekeken naar individuele behoeftes van de patiënt.

Alle medewerkers die op de afdeling werken volgen minstens acht keer per jaar fysieke en mentale weerbaarheidstraining. Deze trainingen zijn verplicht. Aanvullend wordt tijdens teamdagen (minimaal twee keer per jaar) geoefend met een acteur op het gebied van (fysieke) weerbaarheid. Naast deze reguliere scholing is er een aanvullende Plus-training beschikbaar voor medewerkers die ingeroepen worden bij een escalatie om te de-escaleren en in te kunnen grijpen met hulpmiddelen (zoals een stootkussen). Behandelaren en ondersteunende diensten worden minimaal twee keer per jaar getraind.

Iedere medewerker is verplicht ieder jaar een DIM-training (De-escalerende Interventie Methoden) te volgen. Het streven van de medewerkers is dat rust en respect van medewerkers naar cliënten altijd bewaard blijven. Wanneer de spanning dermate hoog oploopt, kan de hulp van het de-escalatieteam ingeschakeld worden. Wanneer zorg opgeschaald moet worden en er sprake is van individuele begeleiding van een cliënt is het team van 1-op-1’ers dat ingeschakeld kan worden.

Om de forensische zorg goed in te bedden in de instelling kent HVO-Querido onder andere de vakgroep forensische zorg en een beleidsadviseur forensische zorg. De vakgroep forensische zorg bestaat uit een bevlogen groep medewerkers vanuit verschillende disciplines, onder andere begeleiding, beleidsmedewerkers en medewerkers opleiding en ontwikkeling. Het doel van de vakgroep is om kennis rondom de forensische zorg binnen te halen, te verspreiden en te borgen in de instelling. Er wordt meegedacht op beleidsniveau, maar de vakgroep gaat ook actief langs bij de locaties om te vertellen over de forensische zorg. De functie beleidsadviseur forensische zorg bewaakt dat de zorg die geboden wordt aan forensische cliënten blijft aansluiten bij de behoeften van de cliënt. Ook is de beleidsadviseur het aanspreekpunt rondom forensische zorg zowel intern voor medewerkers als extern voor ketenpartners. De beleidsadviseur heeft goed contact met de voorzieningen om zicht te houden op de punten waarop het wringt en waar het verbeterd kan worden. Het reviewteam ziet de waarde in van de vakgroep en de beleidsadviseur om de kwaliteit van de forensische zorg te borgen en de forensische zorg op de kaart te zetten. Daarnaast geeft het een signaal af dat de forensische zorg serieus genomen wordt binnen de instelling.

Binnen Ontmoeting werken er forensische zorgspecialisten (FZ-specialist) en forensisch medewerkers in het team. Een FZ-specialist kan zowel de rol van 1e begeleider hebben, als fungeren als 2e begeleider. De FZ- specialist houdt overzicht over de caseload van alle FZ cliënten op zijn of haar locatie. De FZ-specialist is daarnaast betrokken bij de intake van forensische cliënten samen met de intakemedewerker van het Centraal Aanmeld Team (CAT) en houdt het traject van de cliënt in de gaten. Met enige regelmaat voeren zij samen met de begeleider de gesprekken met de cliënt. Er zijn heldere afspraken en korte lijnen met het CAT en de FZ medewerkers en er vindt veel overleg met plaats over de duur en richting van het traject, casuïstiek bij moeilijk leesbaar of begeleidbaar gedrag, en de afstemming met reclassering en hulpverlening. De FZ-specialist wordt ook ingezet als sparringpartner over wat er gesignaleerd wordt bij cliënten en eens per maand nemen medewerkers hun forensische caseload met de FZ-specialist door. De FZ-specialist heeft ook (cliënt overstijgend) contact met de reclassering als ketenpartner en heeft regelmatig overleg met collega’s van het CAT over door- en uitstroom, zodat tijdig een nieuw traject kan worden opgestart bij beschikbaarheid van een plek. Eens per drie maanden komen alle FZ-specialisten bij elkaar om onderling het werk af te stemmen op de verschillende Thuishavens. Om de kwaliteit van forensische zorg te borgen, komt één keer per maand de FZ-kerngroep bij elkaar, waar ook de FZ-specialist aan deelneemt. Het doel van deze bijeenkomsten is meerledig: deskundigheidsbevordering en teambuiling, delen actualiteiten rondom beleid en ontwikkeling, en sturen op kwaliteitsnormen en doelstellingen.

De Binnenvest werkt met forensische specialisten. Ieder team heeft minimaal één forensisch specialist. De specialisten fungeren in hun team als vraagbaak en ambassadeur rondom forensische zorg. Ook halen zij op welke vraagstukken rondom forensische zorg spelen in het team. Het FZ-team wordt aangestuurd vanuit het team toegang en traject, waar drie collega’s veel forensische kennis bezitten. Collega’s in het FZ-team hebben de relevante modules van de Forensische Leerlijn gevolgd. Het FZ-team komt eens per zes weken samen om de forensische kennis op peil te houden en uit te wisselen, om dit vervolgens ook te verspreiden binnen de teams en zo de kennis te borgen. Er wordt ingegaan op specifieke thema’s zoals de samenwerkingsovereenkomst en de te implementeren modules van de forensische leerlijn. Ook is er ruimte voor casuïstiekbespreking. Het FZ-team kent veel ambitie en gedrevenheid om de forensische zorg nog meer op de kaart te zetten binnen de organisatie. Dit laat zien dat de Binnenvest de forensische zorg als een vak apart erkent dat specifieke aandacht behoeft.

Er zit een duidelijke gedachte achter de wervingsprocedure met betrekking tot het forensische team. Door de focus te leggen op werving van medewerkers met ervaring in de forensische zorg of aanverwante settingen wil IrisZorg Beekbergen kennis en kunde op gebied van beveiligen en krachtgericht werken evenwichtiger borgen in het team.

Een parel gevonden tijdens de reviewdag is de manier waarop forensische deskundigheidsbevordering wordt aangeboden binnen de instelling. RIBW Nijmegen & Rivierenland heeft een eigen training ontwikkeld op het gebied van forensische zorg voor geïnteresseerde medewerkers. Voorafgaand aan de training volgen medewerkers twee modules van de Forensische Leerlijn. Vervolgens wordt in twee dagdelen de theoretische kennis vertaald naar de praktijk. De training wordt gegeven door medewerkers met veel forensische ervaring. Daarnaast is er een ervaringsdeskundige betrokken bij de training die het cliëntperspectief onder de aandacht brengt. Ook op dit gebied wordt er gebruik gemaakt van de samenwerking met de Pompestichting. Omdat medewerkers van de RIBW Nijmegen & Rivierenland deels gedetacheerd zijn bij de resocialisatie-afdeling Meander van de Pompestichting, vindt er kennisuitwisseling plaats tussen de forensische klinische setting en aan de andere kant de beschermd wonen sector. Op die manier kan forensische kennis richting de RIBW stromen en het herstelgericht denken kan meer doordringen bij de medewerkers van de Pompestichting. Ook loopt er een onderzoek voor een masterscriptie gericht op het professionaliseren van de forensische zorg. RIBW Nijmegen & Rivierenland is voornemens de aanbevelingen die uit het onderzoek komen op te pakken waardoor de teams beter uitgerust zijn voor de begeleiding van de forensische cliënt.

Medewerkers bij IrisZorg Nijmegen die affiniteit hebben met de forensische doelgroep zijn samengebracht in het forensische expertteam. In dit forensisch expertteam is forensisch denken belangrijk en worden ook e-modules en trainingen hierover aan medewerkers geboden. Daarnaast komt het team driewekelijks samen in een multidisciplinair overleg (MDO) en wordt elke maandag gestart met het bespreken van de forensische cliënten en de actuele zaken die er spelen.